آبیاری قطره ای
آبیاری قطره ای ؛ ایران جزو اولین کشورهای جهان است که در آن کشاورزی از ابتدا وجود داشته طبق آمار ایرانیان قادر اند تقریبا از یک سوم خاک کشورشان برای کشاورزی استفاده کنند اما به دلیل نبودن آب توزیع نادرست آب بعضی از مناطق خشک و بی آب مانده است و قابلیت کشت و کشاورزی ندارند. با توجه به آمار به دست آمده تنها دوازده درصد از کشور ایران تحت عملیات کشاورزی میباشد در صورتی که کمتر از یک سوم این زمینها تحت آبیاری میباشند و مابقی خشک هستند.
آبیاری قطره ای چیست؟
سیستم آبیاری بطور کلی به دو دسته سنتی و مدرن تقسیم میشود سیستم سنتی یا همان روش قدیمی آبیاری است که در آن آب با حجم زیاد و میزان هدر رفت بالا به گیاهان داده می شد که خود دارای معایب زیاد .است ولی سیستم مدرن که همان آبیاری تحت فشار است که بصورت قطره ای (میکرو) یا بارانی به اندازه نیاز گیاهان به آنها داده میشود آبیاری قطرهای روشی ایست که در آن آب با فشار کم و به صورت قطرهای بوسیله تیپهای آبیاری با قطره چکان پای گیاه داده میشود که از هدر رفت آب و تبخیر آن در مزارع جلوگیری میکند و باعث افزایش بازدهی میشود این روش بسیار کاربردی تر از روشهای آبیاری سنتی یا بارانی .میباشد آب از شبکه شیرها و لوله ها و قطره چکانها به گیاه میرسد و سطح کم از خاک ولی عمقی را آبیاری میکند
اجزای اصلی این آبیاری متشکل است از
منبع تامین آب رودخانه یا چاه یا حق آب محلی
استخر
پمپ آب
فیلتراسیون : شامل تانک ،شن فیلترهای دیسکی ، شیر کنترل
سیستم بک واش
شیر کنترل
لوله اصلی و جانبی جهت توزیع آب در مزرعه
لوله های انشعاب گیری نوار – این لوله ها که قبلا لوله پلی اتیلن با فشار کاری پایین بودند اخیرا به لوله تاشو نخ دار که کم هزینه هستند تغییر یافته است
نوار آبیاری قطره چکان دار یا لوله ۱۶ میلیمتر قطره چکان دار
آبیاری قطره ای
فواید آبیاری قطره ای
یکی از ارجح ترین فواید این روش صرفه جویی در مصرف آب و جلوگیری از تبخیر آن و بازدهی بالاست .
- با این روش همواره سطح اطراف ریشه خیس هست و این امر باعث رقیق بودن املاح خاک میشود به خصوص خاکهایی که دارای نمک هستند باعث رقت آنها نیز میشود در حالیکه در روشهای سنتی خاک روزهای زیادی خشک باقی میماند و محلول نمک در آن پایدار بوده و جذب آب در چنین شرایطی باعث نفوذ نمک به گیاه و آسیب رساندن به آن میشود
۲. در روش سنتی و بارانی آبیاری گاهی روی برگهای گیاهان ریخته میشود که این امر سبب میشود کلر و سدیم موجود در آب باعث آسیب رساندن به برگ آنها و سوختگی شود. در حالیکه روش آبیاری قطره ای فقط به ریشه گیاه نفوذ دارد و باعث این قبیل آسیبها .نیست در روش بارانی این آسیب ملموس تر است.
. یکی دیگر از محاسن این روش این است که حین آبیاری کارگرها به راحتی میتوانند بین کرت های مزرعه رفت و آمد کنند این روش میزان نیاز به نیروی انسانی را کاهش میدهد و آبیاری سر زمان معین انجام میشود کوددهی و سم پاشی همزمان با آبیاری در این روش سهل گردیده و یکباره قابل انجام است.
۴. در این روش چون آبیاری فقط به ریشه گیاه انجام میشود در نتیجه میزان رویش علف هرز در مزارع به حداقل میرسد
۵ کود دهی و تغذیه بعضی از سموم توسط تانک کود در این روش بسیار راحت و به اندازه و در طول زمان مورد نیاز انجام میگیرد و در رشد گیاه بسیار موثر است.
.۶ به دلیل کمبود نیروی انسانی در بخش کشاورزی در سالهای اخیر این روش بسیار به صرفه و اجرایی تر است و به نیروی انسانی کمتری برای آبیاری نیاز است .
آبیاری قطره ای
معایب آبیاری قطره ای
.۱ در فصول بارانی تجمع نمک روی خاک زیاد است و آبیاری قطرهای با آب شور کمک به نفوذ این نمکها به داخل خاک میشود و این امر به مرور باعث ته نشینی نمک در خاک میشود و اگر این امر جدی گرفته نشود سالیان بعد خاک قابل کشت نیست.
۲ از این روش در زمینهای ناهموار و تپه ای شکل نمیشود استفاده کرد.
- 3. گرفتگی قطره چکانها هم یکی از معایب این روش است که معمولا با رسوبات آب یا کود و املاح یا نمک موجود در آب ایجاد میشود. البته با فیلتراسیون و کمی دقت در نحوه آبیاری این امر قابل حل است.
.
.
.
صفر تا صد آبیاری قطره ای
۱. ابتدا باید گیاهان مزرعه را از لحاظ نیاز به میزان آب به سه گروه سنگین سبک متوسط و همچنین گیاهانی که در آفتاب و سایه هستند دسته بندی کنید
۲ نوع خاک را بررسی کنید که شنی است یا ماسه یا رسی ….
3.نوع آبیاری را مشخص کنید که قطره چکانی باشد که با استفاده از نوار تیپها صورت میگیرد یا با نازلهای میکرو پاشنده که سیستمی بین آبیاری بارانی و قطره ای است.
۴. انتخاب نوع نوار تیپ که بغل دوخت باشد یا پلاک دار با چه میزان آبدهی ۵ بررسی میزان دبی لولهها و قطره چکانها
۶ بررسی مساحت مزرعه و محاسبه نوار تیپ مصرفی
.۷ خرید تجهیزات و بررسی سایز آنها
- . نصب تجهیزات
بعد از خرید تجهیزات باید لوله اصلی نصب شود به همراه یک شیر یکطرفه کنترلر یا تایمر هم نصب شود. برای جلوگیری از گرفتگی به فیلتر هم احتیاج داریم و اگر نیاز بود یک تنظیمم کننده فشار هم نصب میگردد و در آخر نصب لولههای جانبی و پایه های نگهدارنده آن
آبیاری قطره ای درخت
آبیاری قطره ای درختان عبارتست از روشی که در آن آب با فشار کم از روزنه یا وسیله ای به نام قطره چکان از شبکه خارج و به صورت قطراتی در پای درخت ریخته میشود.این نوع آبیاری را ” آبیاری موضعی ” نیز می نامند شبکه ای که آب را در سراسر مزرعه توزیع می کند ، به کمک قطره چکان و با فشار کم در روی زمین پاشیده می.شود از مشخصات این روش تحویل آب به گیاه با فشار کم در منطقه توسعه ریشه ها ، در سطح زمین میباشد تا مساحت و عمق کوچکی از سطح خاک خیس شود.
در سالهای گذشته آبیاری درختان به روش کرتی انجام میشده؛ با توجه به اینکه این روش بسیار زمانبر و هزینه بر بوده و همچنین بخاطر کمبود منابع آبی این روش منسوخ شده و روش مدرن آبیاری جایگزین آن شده .است سیستم آبیاری قطره ای یکی از بهترین و کارآمد ترین روشهای آبیاری درختان در انواع خاک باشد که ضمن صرفه جویی در مصرف آب و کاهش هزینه ها ، آب مورد نیاز درختان میوه و تاکستانها را در زمان مناسب و به مقدار مناسب در اختیار آنها قرار می دهد که ایجاد رطوبت مناسب در خاک موجب رشد بهتر درختان و افزایش میزان باردهی آنها میشود
برای اجرای این روش احتیاج به تجهیزاتی چون
منبع آب استخر) کنترلر فیلتراسیون لوله اصلی و انشعابات قطره چکان ها و… داریم.
فواید این روش برای درختان
در دسترس بودن زیاد آب و مواد مغذی
تامین دوزهای آب و مواد مغذی متناسب با نیازهای رشد گیاه بدون اشباع و هوادهی خاک
از شوری زیاد ناشی از مصرف زیاد کود جلوگیری میکند
خیس نشدن شاخ و برگ که منجر به بیماریهای قارچی میشود
آبیاری قطرهای باغچه منازل
روشی است که در آن آب با فشار کم از روزنه قطره چکان از شبکه خارج و به صورت قطراتی در پای گیاهان در گلدان ریخته می.شود به طور کلی آبیاری قطره ای به کلیه روشهای آبیاری اطلاق میشود که در آن آب به میزان کم و حدود ۱ تا ۱۰ لیتر در ساعت و به آرامی در نزدیک گیاه تخلیه شود.
برای آبیاری باغچهها و سطحهای کم نیاز به تجهیزات وسیع و گران قیمت نیست و با شیر آب داخل حیاط هم این امر قابل اجراست
باتوجه به مساحت مورد نظر لوله قطره چکان دار را تهیه کنید برای. هر درخت یک تا دو عدد و هر ۳۰ سانتی متر و برای گلها هر ۲۵ سانتیمتر یکعدد قطره چکان لازم است به تعدادی اتصالات نیاز است و همینطور تایمر برای کنترل زمان آبدهی
آبیاری قطره ای بدون پمپ
آبیاری قطره ای بدون پمپ یا ثقلی : در این روش به جای استفاده از پمپ برای ایجاد فشار از اختلاف سطح استفاده میکنند به این صورت که منبع آب را روی سطحی با اختلاف ارتفاع یک الی سه متر بالاتر قرار میدهند و این خود باعث ایجاد فشار برای سطوح پایین تر که لولهها هستند میشود از این روش در مزارع با متراژ کم استفاده میشود و برای منابع آبی که از طریق چاه تامین میشوند مناسب .نیستند لولههای مورد استفاده در این روش از لحاظ جنس بسیار متفاوت با روش پمپ دار هستند. از مزایای این روش میتوان به عدم گرفتگی آن اشاره کرد به این صورت که بخاطر فشار کم از قطره چکانهای خاص و لولههایی استفاده میشود که حفرههای خیلی بزرگی دارند.در نتیجه گرفتگی خیلی خیلی کم میشود
عدم ،گرفتگی استفاده در مراتع کوچک مقرون به صرفه بودن باعث مزیت این محصول شده است.
در راستای روش نقلی اخیراً روشی ابداع شده که از مخازن بزرگ پلی اتیلن در ایجاد باغات کوچک استفاده میگردد . در این روش از مخازن پلی اتیلن ۵۰۰۰ لیتر یا ۱۰۰۰۰ لیتر و یا بزرگتر استفاده میشود . در این روش با توجه به وسعت باغ چند مخزن در نقاط مختلف باغ استقرار پیدا میکند این مخازن با لوله کشی ۲ اینچ پلی اتیلن پر میشوند و با لولههای ۱۶ میلیمتر در کنار نهالهای آبیاری قطره ای برقرار می.گردد بیشتر از این روش برای ایجاد باغات پسته در مناطق کم آب بهره گیری می شود.
روش محاسبه آبیاری قطره ای
آبیاری قطره ای یکی از بهینه ترین سیستمهای آبیاری است که بسیار پرطرفدار هست. اگر آبیاری به درستی انجام شود ۳۰ الی ۵۰ درصد صرفه جویی در مصرف آب دارد.
برای محاسبه میزان نوار تیپ مصرفی باید ابتدا مساحت مزرعه را اندازه گیری کنید و عوامل دیگری چون جنس خاک و فاصله بین ردیفها و…. را بررسی کنید فاصله بین محصولات متفاوت است و هر محصولی باید با حفظ فاصله مخصوص به خود کاشته و آبیاری شود در استفاده از نوار تیپ بهتر است طول ردیفها کمتر از ۵۰ متر باشد و هر ۵۰متر نوار جدید نصب شود.
بطور مثال فرض کنید زمین ما ۱۰۰ متر طول و ۱۰۰ متر عرض ۱) هکتار دارد یعنی ۱۰۰۰۰ سانتیمتر طول دارد و اگر فاصله بین قطره چکانها ۳۰۰ سانتیمتر باشد از تقسیم آنها در هر ردیف ۳۳ قطره چکان .داریم اگر فاصله هر ردیف را ۵ متر در نظر بگیریم در ۱۰۰ متر عرض ۲۰ ردیف داریم برای محاسبه متراژ لوله مورد نیاز ۲۰۰۰ ۱۰۰×۲۰ متر لوله (۵) رول ۴۰۰ متری لوله مورد نیاز این باغ می باشد.
تعداد قطره چکان هم ۶۶۰ ۲۰ ۳۳ عدد مورد نیاز میباشد برای طراحی یک باغ یک هکتاری به موارد دیگری نیز نیاز است که متعاقبا در مراحل بعدی بیشتر مورد توجه قرار خواهد گرفت.
آبیاری قطره ای زیر سطحی
اکنون که با آبیاری قطره ای آشنا شدیم متوجه شدیم هدف از استفاده از این روش صرفه جویی در مصرف آب است و حال باید دید صرفه جویی مصرف آب در آبیاری مزارع و باغ ها چه معنایی دارد .
آیا منظور از صرفه جویی کمتر مصرف کردن است یا جلوگیری از اتلاف آب مهمتر است. آنچه میدانیم گیاهان به مقداری آب نیاز دارند و اگر کمتر از آن دریافت کنند بازدهی کمتری خواهند داشت و اگر بیشتر از نیاز آب در اختیار آنها قرار گیرد ، آب اضافی تلف میشود . در هر صورت در آبیاری قطره ای هم بدلیل تبخیر آب ، بخشی از آن تلف میشود و بخشی جذب زمین میگردد .
از آن مقدار که جذب زمین میگردد بخشی جذب گیاه و بخش بزرگتر جذب زمین می.گردد در اینجا معضل ما بخشی از آب است که از روی زمین تبخیر میشود .
حجم آب تبخیری به طور دقیق مشخص نیست ولی آنچه مسلم است در زمینهای شنی بیشتر جذب و کمتر تبخیر صورت میگردد ولی در زمینهای رسی حجم بیشتری تبخیر میگردد. میشود گفت اتلاف آب در آبیاری سنتی ،غرقابی آبیاری بارانی و آبیاری قطره ای در زمینهای سفت رسی که غالب زمینهای کشاورزی این گونه (است بیشتر انجام میپذیرد.
آب تبخیر شده از دسترس خارج میگردد . در آبیاری بارانی بخشی از آب توسط باد از دسترس خارج می گردد از روش سنتی هم بیشتر است . از دهه ۶۰ به بعد که روشهای نوین آبیاری عمدتا روش های بارانی در کشور رایج شد ، کشاورزان به واسطه وامهای کلان با بهره کم نسبت به از بین بردن منابع آبی زیر زمینی تلاشش کردند اکنون وقت آن رسیده کلیه دست اندر کاران آبیاری نسبت به انتخاب روشهای قبلی تجدید کنند روش جدیدتر ، آبیاری زیر سطحی است، در این روش نوارهای قطرهای در زیر زمین مزرعه دفن میشود . در کشور ما هنوز به طور وسیع از آبیاری زیر سطحی سخنی به میان نمی آید.
نیاز کشور به آبیاری زیر سطحی ضرورت حتمی است و با توجه به کاهش نزولات آسمانی و همینطور کاهش منابع آبی زیرزمینی ضرورت دارد دولت وامها را به سمت آبیاری زیر سطحی سوق دهد.
ابتدا باید مطالعات روشهای آبیاری زیر سطحی و زیرساختها و علوم و فنون و تست و آزمون و خطا در مزارع نمونه با جدیت شروع و ادامه یابد
برای رسیدن به یک یا چند روش مناسب در کشور متناسب با شرایط اقلیمی ، آب و خاک کشور باید روشها و دستورالعملها مکتوب و ابلاغ .گردد شایسته است از این پس کلیه خدمات دولتی به کشاورزانی تعلق میگیرد که زمینهای خود را به آبیاری زیر سطحی مجهز مینمایند گرچه لازم مینمود کلیه خدمات دولتی و وامهای کشاورزی به کشاورزانی تعلق میگرفت که از آبیاری قطره ای بهره میبرند و یا حتی بهتر بود آبیاری بارانی و سنتی ممنوع میگردید ولی افسوس این قدمها برداشته نشده است
اکنون نه تنها آبیاری سنتی غرقابی و بارانی به تاریخ سپرده شده بلکه به زودی آبیاری قطره ای روی سطح نیز به تاریخ سپرده خواهد شد
گرچه هزینه های آبیاری زیر سطحی بسیار افزون است ولی چاره ای جز این روش باقی نمانده است برای حفظ منابع آبی در دنیا مخصوصاً در کشورهای کم بارش دو راه وجود دارد:
۱ – آبخیزدازی آب خوان داری
-۲- آبیاری زیر سطحی
کشور ما سالهاست آبخیزداری شروع شده است ولی بسیار کند پیش میرود ولی آبیاری زیر سطحی در مقدمات مسیر قرار دارد و هنوز اقدام خاصی انجام نگرفته و مطالعات به سرانجام نرسیده و لذا باید قدمهای سریع تری برداشته شود
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.